ولادیمیر شوخوف نخستین طراح سازه های چادری

زندگی‌نامه ولادیمیر شوخوف

ولادیمیر شوخوف (28 اوت 1853 – 2 فوریه 1939) مهندس و دانشمند و معمار روسی بود. وی به کارهای پیشگام خود در زمینه ابداع روش‌های جدید تجزیه و تحلیل مهندسی سازه مشهور است. این کارها منجر به پیشرفت‌هایی در طراحی صنعتی اولین سازه‌های هیپربولوئید (هذلولی گون)، سازه‌های پوسته‌ای مشبک، سازه‌های کششی، سازه‌های پوسته‌ای شبکه‌ای، مخازن نفت، خطوط لوله، دیگ‌های بخار، کشتی‌ها و کشتی‌های باری شد.

وی در یک شهر کوچک و آرام، با مردم اکثرا روستایی و قشر کارگر نشین، یعنی گریورون متولد شد، که در آن زمان متعلق به منطقه بلگورود استان کورسک بود. پدرش، گریگوری پتروویچ شوخوف، به خانواده‌ای تعلق داشت که مردان، از نسلی به نسل دیگر، به عنوان افسران ارتش روسیه خدمت می‌کردند. مادر ولادیمیر شوخوف (ورا پوژیداو) دختر ستوان دوم، کپیتون پوژیداو، بود که ملکی کوچک در شیگری اوزد استان کورسک داشت. والدین ولادیمیر شوخوف به او هدفمندی، کوشایی، بصیرت و عطش علم داشتن را آموختند.

ادیسون روسیه

از ولادیمیر شوخوف اغلب به عنوان ادیسون روسیه یاد می‌شود. دستاوردهای حرفه‌ای او شامل، چندین اختراع ثبت شده برای صنعت نفت، ساخت ساختمان‌های متعدد و مشارکت در طراحی بیش از چهارصد پل است. وی برای چندین ساختمان برجسته و مهم مسکو سقف‌های بزرگ و سبک از جنس شیشه و یا ترکیبی از شیشه و فولاد ایجاد کرد.

از جمله مشهورترین این موارد سقف‌های طاق گهواره‌ای خیابان بازرگانی نوین (که اکنون با نام GUM شناخته می شود) و بازارچه‌های پتروسکی، جایی که او از میله‌های بسیار باریک دارای نیروی کششی بالا و کابل‌های نگهدارنده برای ایجاد جریان هوا درون این سازه‌ها و همچنین ایجاد استقامت جانبی برای طاق‌ها استفاده کرده است. در سال 1864 ولادیمیر وارد دبیرستان سن پترزبورگ شد و در سال 1871 با رتبه‌ی اول از آن فارغ التحصیل شد. در طول دوره دبیرستانش استعدادهای ریاضی اش شکوفا شد، و حتی اثبات اصلی قضیه فیثاغورث را به همکلاسی‌ها و معلم خود نشان داد.

شوخوف پس از فارغ التحصیلی از دبیرستان وارد مدرسه فنی امپریال مسکو شد که در آن استادانی همچون پافنوتی چبیشف، الکسی لتنیکوف و نیکولای ژوکوفسکی تدریس می‌کردند. شوخوف در سال 1876 با بدست آوردن رتبه‌ی اول و مدال طلا از مدرسه فارغ التحصیل شد.

مسیر تحصیلی ولادیمیر شوخوف

چبیشف به وی پیشنهاد داد که به عنوان مدرس ریاضیات در مدرسه فنی امپریال مسکو کار کند، اما شوخوف تصمیم گرفت در عوض به دنبال کار در صنعت باشد. پس از آن شوخوف به فیلادلفیا رفت تا بر‌روی غرفه روسیه در نمایشگاه جهانی کار کند و در مورد نحوه‌ی عملکرد صنعت آمریکا تحقیق کند. در طول اقامت خود در آمریکا شوخوف با یک کارآفرین روسی-آمریکایی به نام الکساندر ونیاموویچ باری آشنا شد که سازماندهی نمایشگاه را نیز بر‌عهده داشت.

در سال 1877 شوخوف به روسیه بازگشت و به گروه طراحی راه آهن ورشو-وین پیوست. در طی چند ماه، شوخوف از کار‌های مهندسی معمولی و تکراری خسته شد و گروه را رها کرد، سپس به آکادمی پزشکی ارتش ملحق شد.

باری پس از آمدن به روسیه در سال 1877، شوخوف را ترغیب کرد که تحصیلات پزشکی خود را کنار بگذارد و سمت مهندس ارشد را در شرکت نوپایی که تخصص آن مهندسی نوآورانه است، به عهده بگیرد. شوخوف تا زمان انقلاب اکتبر با باری در این شرکت کار می‌کرد. آثار آن‌ها، انقلابی در بسیاری از زمینه‌های مهندسی عمران، مهندسی کشتی سازی و صنعت نفت ایجاد کرد. روش ترک حرارتی، فرآیند ترک خوردگی شوخوف، توسط ولادیمیر شوخوف در سال 1891 ثبت اختراع شد.

زمینه کاری و پروژه های مطرح ولادیمیر شوخوف

شوخوف علاوه بر نوآوری‌هایی که در صنعت نفت و ساخت پل‌ها و ساختمان‌های بیشمار به وجود آورد، مخترع خانواده جدیدی از اشکال ساختاری با انحنای دو طرفه بود. این اشکال که مبتنی بر هندسه هذلولوی غیر اقلیدسی هستند، امروزه به عنوان هذلولی گون دوّار شناخته می شوند. شوخوف نه تنها انواع مختلفی از برج‌ها و سیستم‌های سقفی سبک  هیپربولوئیدی را ایجاد کرد، بلکه ریاضیات مورد نیاز برای تجزیه و تحلیل آن‌ها را نیز ابداع کرد. شوخوف برای طراحی نوین برج‌های هیپربولوئیدش به ویژه برج شوخوف مشهور است.

برج رادیویی شوخوف

حدود 200 برج از روی طراحی‌های شوخوف در این کشور و خارج از کشور ساخته شده است. برج معروف شوخوف در مسکو یکی از مشهور‌ ترین این برج‌هاست. جالب است بدانید که در سال 1919، وقتی شورای کمیسیون ملی از شوخوف خواست تا طرحی ارائه دهد، طرح برج رادیویی متشکل از 9 بخش به ارتفاع 350 متر را ارائه داد. این برج بلندتر از برج ایفل است که 305 متر ارتفاع داشت، اما وزن آن سه برابر سبک تر بود. کمبود شدید فلز اجازه نداد که طرح اصلی به واقعیت بدل شود، در غیر این صورت این برج می توانست لقب طرح هنری قرن را بدست آورد؛ بنابراین طرح باید تغییر می‌کرد. برج کنونی از شش ساختار هیپربولوئید تشکیل شده است و به ارتفاع 160 متر و توسط روش منحصر به فرد مونتاژ تلسکوپی، که توسط شوخوف ابداع شد، ساخته شده است. این برج برای مدت طولانی بلندترین سازه در روسیه بود.

طراحی پل توسط شوخوف

 تحت نظر شوخوف، حدود 500 پل در جای جای کشور (مثل برج اوکا، ولگا، انیسی و سایر پل ها) طراحی و ساخته شد. افراد کمی می‌دانند که وی صحنه‌ی چرخان تئاتر آکادمیک مسکو را طراحی کرده است. وی در نجات و تثبیت یادبود معماری قرن 15، مناره مدرسه اولوغ بیگ در سمرقند، نقش داشت. برج پس از زلزله‌ای شدیدکج شده بود و هر آن امکان سقوط آن وجود داشت. در سال 1932 مسابقه طراحی‌ای با هدف نجات برج اعلام شد. شوخوف طرحی اصیل ارائه داد و نه تنها برنده جایزه، بلکه رئیس تمام اقداماتی که قرار بود برای نجات مناره انجام شود شد.

سازه های مهمی که شوخوف ساخت شامل، فروشگاه‌های طویل و جاداری است که با طاق های نوآورانۀ فلزی و شیشه‌ای ساخته شده بود؛ به ویژه موزه هنرهای زیبای پوشکین (1912-1898) و پاساژ پتروفکا (06-1903). او چندین پروژه را با همکاری کنستانتین ملنیکوف طراحی کرد که مهمترین آن‌ها  گاراژ اتوبوس باخمتفسکی (1926–28) و گاراژ خیابان نوو ریازانسکی  (1926–29)بودند.

پایان زندگی ولادیمیر شوخوف

بر سال‌های آخر زندگی شوخوف تفتیش عقاید در دهه 1930، نگرانی بی‌پایان در مورد فرزندانش، اتهام ناعادلانه، مرگ همسرش، بازنشستگی به دلیل روی کار آمدن رژیم بوروکراتیک که شوخوف از آن متنفر بود، سایه افکند. همه این‌ها سلامتی او را بدتر و به فردی نا‌‌ امید و افسرده تبدیل کرد و باعث شد تا در سال‌های آخر زندگی‌اش منزوی و گوشه‌گیر شود. او در خانه‌اش فقط با دوستان نزدیک و همکاران قدیمی ملاقات و وقت خود را صرف تفکر و مطالعه می‌کرد. شوخوف در 2 فوریه 1939 در‌گذشت و در قبرستان نوو دویچه مسکو به خاک سپرده شد.
هر نسل از مهندسان و محققان روسی از ولادیمیر شوخوف به عنوان  نماد نبوغ مهندسی و الگویی برای پیروی، و به عنوان شخصی که به کار و کشورش متعهد بود، قدردانی می‌کنند. در تولد 110 سالگی شوخوف در سال 1963، اتحاد جماهیر شوروی تمبر پستی‌ای صادر کرد که شوخوف و برج او را نشان می‌داد.